Jak przed atakami bronili się średniowieczni mieszkańcy zamku w dzisiejszej gminie Muszyna? Jak funkcjonowali na co dzień? Jakie historie kryją w sobie opuszczone miejsca i mieszkający obecnie w tej okolicy ludzie? Na takie pytania chcą odpowiedzieć archeologowie i etnografowie, którzy prowadzą badania terenowe przy granicy polsko-słowackiej.
Zespół pod kierownictwem mgra inż. Artura Gintera z Wydziału Filozoficzno-Historycznego Uniwersytetu Łódzkiego składa się z pracowników i studentów Instytutu Archeologii oraz Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej, a także zaprzyjaźnionych archeologów z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.
Chodzi o rozpoznanie grodziska stożkowatego sąsiadującego z zamkiem muszyńskim, jest również badany wał otaczający miasto. Ponadto przeprowadzane są badania archeologiczne, jak nieinwazyjna prospekcja terenów z zakresu etnoarcheologii i archeologii współczesności, prowadzone są liczne działania animacyjne i wspólnotowe.
– Badania mają za zadanie rozpoznanie dwóch ważnych historycznie miejsc. Pierwszym z nich jest wał otaczający Muszynę od strony południowej, który według naszej oceny może stanowić nierozpoznany relikt średniowiecznych bądź nowożytnych umocnień miasta przed atakami od strony południowej. Drugim obiektem jest tzw. gródek, który był już wprawdzie badany ale dosyć dawno bo w latach 70tych. Chcemy o ile to będzie możliwe rozpoznać, jego konstrukcję, chronologię i funkcje jakie pełnił na przestrzeni lat – mówi mgr inż. Artur Ginter.
Archeolodzy zakończyli rozpoznanie wału okalającego miasto od strony południowej. Założyli dwa wykopy badawcze, w nawarstwieniach których odsłonili liczny materiał zabytkowy, m.in. w postaci ułamków ceramiki i szkła oraz kości zwierzęcych. Wśród zarejestrowanych przedmiotów, na daną chwilę dominują te o chronologii nowożytnej i współczesnej. Głębokość nawarstwień miejscami przekracza już 2,5 m, podsycając ciekawość badaczy.
Od kilku dni mgr Magdalena Majorek z grupą studentów pracuje już na grodzisku stożkowatym, który obok zamku góruje nad Muszyną. Terminem „gródek stożkowaty” określa się naturalne lub sztuczne wyniesienie w kształcie stożka, na którym budowano wieżę drewnianą lub drewniano-kamienną, mającą cechy rezydencjonalno-obronne. Założenia takie posiadały również fosę. Na miejscu udało się już znaleźć groty bełtów, fragmenty kordów (krótkich mieczy), a nawet XIX-wieczny pistolet!
W trakcie badań studenci poznają również polsko-słowackie pogranicze, m.in. zamek Pławiec. Od kilku lat prowadzone są na nim prace konserwatorskie, które koordynuje Martin Sárossy.
Jedną z części projektu są badania etnoarcheologiczne. Ich celem jest odkrywanie lokalnej historii oraz dziedzictwa kulturowego polsko-słowackiego pogranicza. Przeprowadzono ponad siedemdziesiąt wywiadów etnograficznych z mieszkańcami gminy Muszyna oraz sąsiednich miejscowości na Słowacji.
– Zarejestrowano wspomnienia i przekazywane z pokolenia na pokolenie opowieści. Zebrano materiały będące świadectwem i śladem historii niewielkiej społeczności, która spleciona jest z wielkimi wydarzeniami historii oficjalnej. Miejsca, z którymi łączą się relacje mieszkańców zostały zadokumentowane oraz zinterpretowane w ramach niewykopaliskowych badań archeologicznych – wyjaśnia dr Aleksandra Krupa-Ławrynowicz, etnolog i antropolog kultury z UŁ.
Efektem prowadzonych działań etnoarcheologicznych jest materiał pozwalający przedstawić historię pamiętaną, biograficzną, rodzinną, lokalną, materialną, rzadko obecną w opracowaniach naukowych i podręcznikach, a ważną dla ochrony i rozwoju kulturowego dziedzictwa obszaru pogranicza. Badania przeprowadzone zostały przez etnografów i archeologów (pracowników naukowych i studentów) z Wydziału Filozoficzno-Historycznego Uniwersytetu Łódzkiego.
Projekt, w ramach którego prowadzone są badania, jest realizowany z środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Interreg V-A Polska-Słowacja 2014–2020, Oś 1 – ochrona i rozwój dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego obszaru pogranicza projekt, pod dwujęzycznym tytułem „Muszyna – Plaveč: Odkrywamy zapomnianą historię i kulturę polsko słowackiego pogranicza oraz Muszyna – Plaveč: Objavujeme zabudnutú históriu a kultúru poľsko-slovenského pohraničia”. Cały projekt będzie trwał do końca 2018 roku. Jego finałem będzie książka wydana w dwóch wersjach językowych (po polsku i słowacku).
Źródło: Dział Promocji Uniwersytetu Łódzkiego