Młodzi dorośli i kariera – badania psychologów UŁ

Współczesny świat związany jest z niepewnością jutra, nietrwałością, ryzykiem oraz brakiem przejrzystości. Miejsce kapitału rzeczowego zaczyna zajmować kapitał intelektualny. Bogactwo zawiera się w wyobraźni i kreatywności jednostki. Znikają tradycyjnie pojmowane zawody, w ich miejsce pojawiają się zupełnie nowe. Trudno jest przewidzieć, jakie zawody i kwalifikacje będą gwarantowały sukces zawodowy – pisze prof. Anna Paszkowska-Rogacz z Instytutu Psychologii UŁ.

„Pracownicy Portfolio”

Model pracy najemnej coraz powszechniej zastępowany jest przez nowe formy zatrudnienia – pracę w niepełnym wymiarze czasu, na zlecenie, kontraktową. Zmienia się również miejsce i sposób świadczenia pracy, dla wielu osób miejscem wykonywania obowiązków zawodowych jest własny dom, zaś narzędziem – prywatny komputer. Następuje uwalnianie od zawodu i zakładu pracy.

Wzrasta zapotrzebowanie na „elastycznych” pracowników, posiadających szereg rozmaitych umiejętności zawodowych, potrafiących pracować na różnych stanowiskach. Nastał czas „pracowników portfolio”, osób z teczką pełną kwalifikacji, łatwo zmieniających pracę. Zmianom uległ również proces edukacji, który aktualnie przybrał formułę life-long learning zakładającą ciągły proces podnoszenia kwalifikacji i rozwoju kompetencji, na każdym etapie życia człowieka.

Intensywny proces przemian stawia nowe wyzwania wobec jednostek, wymusza konieczność przystosowywania się do zmieniających się warunków życia i otoczenia. Podejmowane aktualnie przez młodych ludzi wybory edukacyjnie są bardziej złożone i obarczone większą niepewnością. Określenie siebie, swoich kompetencji oraz ról zawodowych w ciągle zmieniającym się i niepewnym rynku pracy jest bardzo trudnym procesem związanym z koniecznością podejmowania decyzji w sytuacji ryzyka. Zdaniem Giddensa w „społeczeństwie ryzyka” istotnego znaczenia nabierają takie kompetencje jak: refleksyjność, przewidywanie niebezpieczeństw, radzenie sobie z lękiem i niepewnością. Kompetencje te ściśle związane są z dojrzałością zawodową i zdolnością adaptacji do kariery.

Czy da się coś zaplanować?

W kontekście dynamiki zmian na rynku pracy pojawia się pytanie, czy we współczesnym społeczeństwie można z sukcesem zaplanować własną karierę i skutecznie ją realizować? Jeżeli tak, to jakie czynniki natury społecznej (rodzinnej) i podmiotowej predysponują do efektywnego radzenia sobie w życiu dorosłym, planowania i realizowania własnej ścieżki rozwojowej? Co sprzyja osiąganiu dorosłości i prowadzi do efektywnego zarządzania własną karierą zawodową?

Prowadzone dotychczas badania koncentrowały się wokół analizy związków pomiędzy zdolnością adaptacji do kariery a innymi cechami podmiotowymi oraz wokół konsekwencji tej zdolności. Brakuje jednak badań, które pozwoliłyby określić pozostałe czynniki prowadzące do rozwoju dojrzałości i zdolności adaptacji do kariery. Analiza literatury przedmiotu wskazuje na interakcyjną rolę środowiska rodzinnego w połączeniu z cechami podmiotowymi jednostki w osiąganiu dojrzałości.

Za prototypowy i najwcześniej oddziałujący na jednostkę można uznać styl przywiązania, który buduje poczucie bezpieczeństwa lub jego brak. Te z kolei czynniki będą warunkowały rozwój cech osobowych, które wydają się kluczowe w budowaniu postawy proaktywnej wobec podejmowania zadań dorosłości, w tym realizacji celów zawodowych. Z przeglądu literatury wynika, że należą do nich samoregulacja promocyjna, odwaga i percepcja ryzyka.

Badania psychologów UŁ

Celem badań prowadzonych obecnie w Zakładzie Psychologii Biznesu i Doradztwa kariery Instytutu Psychologii stała się zatem kompleksowa analiza współzależności pomiędzy zmiennymi środowiskowymi (przywiązanie i bezpieczeństwo), zmiennymi podmiotowymi ułatwiającymi radzenie sobie ze zmianami i wychodzenie poza zastaną rzeczywistość (samokontrola, postrzeganie ryzyka, odwaga i tolerancja niejednoznaczności) a zdolnością adaptacji do kariery i wskaźnikami dorosłości.

Dodatkowym efektem prowadzonych prac jest przygotowanie polskich wersji takich testów psychologicznych jak: Kwestionariusz Zdolności Adaptacji do Kariery, Kwestionariusz Odwagi oraz Kwestionariusz Tolerancji Niejednoznaczności w Sytuacji Podejmowania Decyzji Zawodowych.

Nowatorskość niniejszego projektu polega na kompleksowym i interakcyjnym badaniu zarówno środowiskowych jak i podmiotowych uwarunkowań dorosłości i zdolności adaptacji do kariery, a jego realizacja pozwoli na wzbogacenie empirycznego opisu badanych zjawisk. Pierwsze rezultaty badań były już prezentowane w roku 2019 na konferencji Psychologii Rozwojowej w Olsztynie oraz na Międzynarodowej Konferencji Stowarzyszenia Doradztwa Kariery (IAEVG) w Bratysławie. Planowane jest też wystąpienie przedstawicieli zespołu badawczego na 32 Światowym Kongresie Psychologicznym w Pradze w 2020 roku.